Av. Murat TEZCAN & Av. Hilal ŞAHAN

ANAYASA MAHKEMESİ KARARI SONRASI DEĞER ARTIŞ PAYI

Anayasa Mahkemesi, 18/05/2023 tarihinde 2020/42 E. Ve 2023/99 K. Sayılı kararı ile imar planı değişikliği sonucunda artan değerin tamamının alınacağını öngören kuralın “artan değerinin tamamı” ibaresinin Anayasa’ya aykırı olduğu gerekçesiyle iptal etti. İptal edilen kural, taşınmaz maliklerinin talebi üzerine, ada bazında yapılacak imar planı değişikliği sonucunda değerinde artış olan arsanın artan değerinin tamamının değer artış payı olarak alınacağını öngörüyordu.

İPTAL TALEBİ

İptal talebinin gerekçesinde, imar planı değişikliği sonucunda değerinde artış olan arsanın artan değerinin tamamının değer artış payı olarak ödenmesinde kamu yararı bulunmadığı, ayrıca imar planı değişikliği sonucunda oluşan değer artış payının tamamının kamuya aktarılmasının mülkiyet hakkını sınırladığı belirtilerek kuralın Anayasaya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

DEĞER ARTIŞ PAYI

Değer artış payı uygulaması, İmar Kanununa eklenen ek 8. Madde ile hayatımıza girmiş ve eski planla yeni plan arasında oluşan değer artışının tamamının DAP olarak kamuya yani idareye aktarılacağını öngörmekteydi. Konu da tam olarak “oluşacak değer artışının tamamının” DAP olarak kamuya aktarılması noktasında iptal istemiyle AYM’ye götürüldü. İPTAL GEREKÇESİ İptal gerekçesine geçmeden önce, DAP uygulamasının genel olarak iptal edilmediğini sadece taşınmaz maliklerinin tamamının talebi üzerine ada bazında yapılacak imar planı değişikliği sonucu kıymetinde artış olan arsanın “artan değerinin tamamı üzerinden hesaplanması” konusu ile sınırlı olduğunu belirtelim. İptal kararının yaratacağı boşluğun önüne geçilmesi için de kararın 9 ay sonra yürürlüğe girmesi öngörüldü.

Anayasa Mahkemesi söz konusu kararında son dönemde kararlarında da sıklıkla üzerinde durduğu “ölçülülük” ilkesini esas almış. Şöyle ki;

“Kural bu hâliyle maliklerin, imar uygulamasından elde ettikleri yarar ile yüklendikleri külfet arasında ortaya çıkan açık bir dengesizliğin önlenmesine imkân tanımamaktadır. Diğer bir ifadeyle imar uygulaması sonucu taşınmazın değerinde ortaya çıkan değer artışının tamamının kamuya aktarılması suretiyle topluma bırakılan ekonomik değer ile imar uygulamasının, taşınmazın geride kalan kısmına sağladığı ekonomik katkı arasında makul bir orantının sağlanmasına ilişkin güvencelerin kuralda bulunmadığı anlaşılmaktadır. Bu durumda değerinde artış olan arsanın artan değerinin tamamının değer artış payı olarak alınmasını öngören kuralın makul ve kabul edilebilir ölçülere uygun olmadığı, malike aşırı bir külfet yüklediği, kamu yararı ile malikin mülkiyet hakkı arasında gözetilmesi gereken adil dengeyi malik aleyhine bozduğu ve bu itibarla orantısız bir sınırlamaya neden olduğu sonucuna ulaşılmıştır.”

Anayasa Mahkemesi Kararı, iptal kararında çok açık bir şekilde kamuya bırakılan ekonomik değer ile imar uygulamasının, taşınmazın geride kalan kısmına sağladığı ekonomik katkı arasında makul bir orantının sağlanmasına ilişkin güvencelerin kuralda bulunmadığını ve bunun da malike aşırı bir külfet yüklediğini ifade etmiştir. Yine bu itibarla Mahkeme, kamu yararı ile malikin mülkiyet hakkı arasında gözetilmesi gereken adil dengenin malik aleyhine bozulduğunu ve orantısız bir sınırlamaya neden olunduğunu belirtmiştir.

ANAYASA MAHKEMESİ KARARI SONRASI

Şimdi beklenen, kararın yürürlüğe girmesine kadar geçecek olan bu dokuz aylık sürede kararda belirtilen hukuka aykırılığın giderilmesine yönelik bir düzenleme yapılmasıdır. Yeni hüküm ise büyük ihtimalle iptal edilen ibarenin yerine kamu yararı ile malikin mülkiyet hakkı arasında gözetilmesi gereken adil dengeyi koruyan orantılı-ölçülü bir yüzdeye bağlanması şeklinde olacaktır. O zamana kadar ise söz konusu madde yürürlüğe girdiği tarihten bugüne dek olduğu gibi maliklerden bu yönde bir imar değişikliği talebinin de gelmeyeceği öngörülebilir.

İlgili içeriğin video anlatımı aşağıdadır.